Bãi pháo cổ Vũng Tàu

Theo Tiến sĩ sử học Đinh Văn Hạnh,  năm 1895, sau khi chiếm xong Nam Bộ, thực dân Pháp đã nhanh chóng lắp đặt ở Vũng Tàu nhiều ụ pháo và phát triển thành phòng tuyến quân sự quy mô kiên cố. Tuyến phòng thủ ở Vũng Tàu do thực dân Pháp xây dựng từ hơn thế kỷ trước là một hệ thống các trận địa pháo liên tiếp, được bố trí trên một đường thẳng ở các độ cao khác nhau từ tây bắc sang đông nam của Núi Lớn và Núi Nhỏ. Việc tổ chức phòng tuyến Vũng Tàu một mặt nhằm tạo ra hành lang an toàn tuyệt đối cho cửa ngõ vùng đất Đông Nam Bộ mà Pháp trực tiếp cai trị, mặt khác bảo đảm cho chính Vũng Tàu – nơi nghỉ mát và dưỡng bệnh của quân đội thực dân.

Tuyến phòng thủ được hoàn thành năm 1905, có cả thảy 23 khẩu trọng pháo, chia thành ba cụm: Trận địa pháo Tao Phùng, trận địa pháo Núi Lớn và trận địa pháo Cầu Đá. Trong đó, trận địa pháo Tao Phùng đảm nhiệm canh gác vùng biển Phước Tỉnh, Long Hải, vùng biển Đông và Nam Vũng Tàu rộng lớn. Tại di tích trận địa hiện nay, có tấm biển ghi rõ: “Di tích lịch sử (trận địa pháo Núi Nhỏ) được xây dựng cuối thế kỷ XIX, hoàn thành năm 1905, công trình quân sự trong hệ thống phòng thủ chiến lược của Pháp tại Vũng Tàu”. Ngày 18-1-1993, Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia cần được bảo vệ nghiêm ngặt cho trận địa pháo cổ nhất Đông Dương này.

Trận địa pháo cổ ở phía Bắc Núi nhỏ (trận địa Cầu Đá) là một bộ phận trong phòng tuyến Vũng Tàu của thực dân Pháp, được thực hiện cuối thế kỷ XIX, cùng thời điểm với trận địa pháo Núi lớn và trận địa pháo nam Núi nhỏ. Từ Cầu Đá, phía trong bãi, du khách có thể lân trận địa pháo núi nhỏ theo hai đường. Một đường theo lối lên Hải Đăng rẽ phải trước khi gặp đoạn đường cua (vòng) đầu tiên. Một đường theo lối vào Tịch Xá Ngọc Bích hay Chùa Bửu Sơn hoặc Hải Âu Hotel trên đường Hạ Long. Trận địa pháo Vịnh Hàng Dừa – Cầu Đá nhằm bảo vệ Cầu cảng, khu điện báo, vịnh hàng Dưà, Bãi Trước và vùng biển tây nam Vũng Tàu.

Trận địa pháo Cầu Đá gồm bốn khẩu, được bố trí theo hình cánh cung, nòng hướng ra biển Bãi Trước – Cần Giờ. Sở dĩ chúng được bố trí theo hình cánh cung vì dựa vào thế núi ở đây, đồng thời chính ưu thế đó đã tạo ra tầm quan sát và tầm bắn rộng. Các khẩu pháo đều được bố trí cách đều nhau 18m. Chúng được đặt lân mâm pháo, có thể quay tròn 360O, có thể nâng cao hay hạ thấp tầm bắn nhờ hệ thống chuyển động tầm hướng bằng bánh răng cưa. bệ pháo rộng 6m, nòng dài 5,5m. Tất cả các khẩu pháo ở đây đều sử dụng đạn cỡ 240mm. Trên các thân pháo còn ghi các ký hiệu như sau: Khẩu thừ nhất ở đền mẫu thoải, ghi: 24C/mM’1870, R.1873, N20;15704K ; khẩu thứ hai ở chùa Bửu Sơn, chỉ còn thấy các chữ: 24c/mM’1870 ; khẩu thứ ba ở văn phòng cảng vụ Thành phố Hồ Chí Minh.

Những cổ pháo của trận địa Bắc Núi Nhỏ này được bố trí trên một khu vực cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, nhưng do sự phát triển của đô thị nên nhà cửa xây dựng sau này đã che khuất. Hệ thống hầm hào liên quan đến di tích đã bị phá vỡ.

ẫu còn những hạt sạn nhưng các trận địa pháo cổ ở Vũng Tàu nói chung, trận địa Tao Phùng nói riêng vẫn đầy sức hấp dẫn. Đứng bên những khẩu đại pháo có tuổi đời hơn 100 năm, lòng ta như rộn lên bao cảm xúc khi nghĩ về những thăng trầm lịch sử.